Depreme Dirençli Erzin

Birkaç yıl önce yaşanan Elazığ depreminin ardından bilim insanları, "Hatay'da çok büyük bir deprem bekliyoruz. Tarih boyunca Antakya şiddetli depremlerle defalarca yıkıldı" diye uyardığında, bir Hataylı olarak şöyle düşündüğümü itiraf ediyorum: "Bir deprem ne kadar şiddetli olabilir ki?! Ateş olsa cürmüm kadar yer yakar." 
Bu satırların yazarı 4:17'de uyanıkken yakalandı felâkete ve artık her şeyin bittiğini düşündü bir dakika boyunca salım salım sallanırken. Sarsıntı durunca merkez üssünün Erzin olduğunu sandı. Oysa Erzin, Hatay'ın depremde yıkılmayan tek ilçesiydi.
Hallaç pamuğu gibi atılan yerleri düşünmek bile istemiyorum.
Erzin kaçıncı derecede deprem bölgesi, Erzin'de deprem kaç şiddetinde oldu sorularının yanıtı bu röportajda.

(ads1)

(toc) İçindekiler

Erzin Depremden Etkilendi mi?

Furkan Berke Duran kimdir?

D(caps)epreme Dirençli Erzin konusunda yaptığımız söyleşinin sorularına geçmeden önce sizi tanımak isteriz. Furkan Berke Duran kimdir?
Çukurova Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü'nden mezun oldum. Ayrıca Osmaniye'de de yüksek lisans yaptım, mühendislik ve teknoloji yönetiminde. İskenderun doğumluyum. Yaklaşık iki yıldır Erzin Belediyesi'nde inşaat mühendisi olarak görev yapıyorum.

Depreme Dirençli Kent Ne Demektir?

Depreme dirençli kent nedir?
Depreme dirençli kent aslında bana göre; teknik elemanlar kadar vatandaşlarımızın üzerine düşen de yük. Neden diye sorarsanız; genel hatlarıyla bir kontrol mekanizması var. Ama vatandaşlarımız kaçak yapı yaptığı için, oturma izni almış yapılara ekstradan kat çıkılıyor, kat ilavesi yapılıyor.  Bu da biliyorsunuz... örnek olarak bir yapı üç kata göre tasarlanmışsa, siz dört beş kata çıkardığınız zaman taşıyıcı sistem yetersiz kalma durumu olacaktır. Dediğim gibi burada vatandaşlara da yük düşüyor. 

Ha biz tabi ki mühendislik olarak, mimarlık olarak zemin konusunda olsun, bütün mühendisler üzerine düşen görevi yapmalıdır. Çünkü Türkiye'deki bina deprem yönetmeliği olsun, TS500 yönetmeliği vs. diğer yönetmelikler de çok kapsamlı. 

Ben yurt dışında da çalıştım... İspanya'da, Çek Cumhuriyeti'nde... Oradaki yönetmeliklerden eksik kalır bir tarafımız yok. Sadece farkımızın bilinç meselesi olduğunu düşünüyorum. 

Bunda da biz Erzin Belediyesi olarak üstümüze düşen tüm kontrollerimizi yapıyoruz.

Erzin Neden Yıkılmadı?

İskenderun'la Aynı Zemin Yapısında Olmasına Rağmen...

Malûmdur; 6 şubat 2023'te sabaha karşı meydana gelen deprem felâketinde ve ardından devam eden deprem silsilesinde 11 ilimiz yıkılmıştı. Sadece ilçemiz Erzin'de can kaybı ve yıkım yaşanmaması, ülkenin ve dünyanın gözünü buraya çevirmişti. Ulusal ve uluslararası basına haber olmuştu Erzin, Erzin'de neden yıkım olmadı diye. Ben depremden birkaç ay sonra Antalya Manavgat'a gittiğimde de Erzinli olduğumu duyan sormuştu. Hâlâ da merak edenler vardır. Afet bölgesindeki diğer kentlere göre
Erzin depremden neden etkilenmedi? Üstelik birinci dereceden deprem bölgesindeyiz, diri fay hatlarıyla çevriliyiz ve ağır hasar alan İskenderun'la aynı zemin yapısına sahibiz. Bununla birlikte hangi zemin depreme dayanıklı sorusunun da yanıtını bilmek isteriz.

Şahsî görüşüm; Erzin'de çok katlı yapıların olmamasından dolayı... bir...
Diğeri de zemin yapısından dolayı.
Şimdi örneğin İskenderun'la zemin yapısı aynı olan alanlarımız olabilir ama... mühendislik olarak bizim belli yatak katsayılarımız var, belli zemin sınıflarımız var. Türkiye'de deprem yönetmeliğinde de böyle. Bu değişkenler belirliyor aslında. Baş etken de tabi ki depremin şiddetinin bölge bölge farklı olmasından dolayı.

Hangi zemin depreme dayanıklı peki?

Bana göre; vatandaşlarımızın teknik olarak bilmediği için karıştırdığı bir şey bu. 

Biz mühendislik olarak; denizin içerisine de, bataklık olan yere de bina yapabiliyoruz. Yani bizim gördüğümüz derslerde, "Siz şu zemine bina yapabilirsiniz" diye bir şey öğretilmedi. İstediğin zemine yapabilirsin, ki yeterli önlemi al sadece. Zaten buraya zemin etüdü yaptırmamızın amacı budur. Örnek veriyorum; A konumu ile B konumunun zemini bir olmadığı için statik önlem de farklı oluyor. İkisine de aynı binayı yapsan biri hasar alabilir, diğeri almayabilir. Bu tamamen zeminle sizin binanızın ilişkisinden dolayı.

İskenderun'daki sahilin oralar dolgu diyorlar ya hani.

Evet.

Dolgu da olsa...

Yapabilirsin ama zemini iyileştirdikten sonra. Ama zemin iyileştirmesi vs. yapılmadan direkt olarak tasarlandığı, oturtulduğu için sahile yakın kısımlar veya bataklık olan kısımlar daha kötü hasar alıyor.

Geçenlerde bahçe sulamasıyla ilgili bir sosyal medya paylaşımında, onlarca yorumun arasında bir yorum aklımda kaldı. 

Özetle diyor ki: Bir tarım bölgesi olan Erzin neden denize yakın yerde değil de, dağa yakın kuruldu?

Oysa zaten Erzin on beşinci asırda, yani 1400'lerde ilk yerleşim yeri olarak deniz kıyısına yakın bir alanda kuruluyor ama iddiaya göre bataklık ve sazlıklarda sivrisineklerin üremesiyle veba ve sıtma gibi salgın hastalıklar yüzünden o alan terk edilerek kıyıdan uzaklaşılıp çeşitli bölgelere göç ediliyor. En son Mustafalı Mahallesi'ni Erzin'in yeni yerleşim yeri olarak seçiyorlar.

Şimdi, eğer Erzin deniz kıyısından dağa doğru gelmeseydi ve şubat depremlerine ilk kurulduğu yerde yakalansaydı nasıl sonuçlanırdı?

Ben Antakya'da da yaşadım. AFAD'ın (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) vermiş olduğu bir harita var. AFAD'ın vermiş olduğu haritada neler var? Depremin spektrumları var, yer ivmeleri vesaire var. Buna benzer teknik bilgiler var. Bunlar depremin kuvvetini değiştiren şeyler. Depremin kuvvetini değiştirdiği için de, örnek veriyorum; Antakya'da olan bir depremin yer ivmesiyle, Erzin'de olanın aynı değil. Şimdi bize AFAD'ın vermiş olduğu bir eğri var. Bu eğride binaları biz belli bir alan içerisinde tasarlıyoruz. Niye?..

Nasıl diyeyim?.. depremin kuvvetiyle ivmelerinin bir ilişkisi, grafik eğrisi var. Biz belli bir oran içinde tasarlıyoruz.

İvme dediğiniz onun şiddeti mi? 7.6 şiddetinde olan ilk deprem Erzin'de 7.2 hissedilmiş. Ama meselâ İskenderun'da mıydı nerede... 12 veya 13 şiddetinde. Bunu mu kastediyorsunuz?

Evet bunu kastediyorum. İşte dediğim gibi deprem yer ivmesi kuvveti doğuruyor. 

Vatandaşlar diyor ki; "Burada (Erzin) dağlar kesti depremi. Antakya'da açık, Amik Ovası'ydı, direkt dağıldı." 

Bu da bir etken. 

Yani deprem en kolay hangi yoldan gidiyorsa o şekilde gidiyor ve önüne herhangi bir engel çıkmadığı süreçte yıkımı daha fazla oluyor.

4:17'de devrilen minareden kalıntılar

(ads2)

Erzin Depremden Sonra

Depreme dirençli Erzin inşa etme hususunda Erzin Belediyesi nasıl bir atılım içine girdi?

Diğer inşaat mühendisi arkadaşımla depremden sonra başladık işe. 

Biz Erzin'de ne yapıyoruz? 

Zaten Erzin'de çalışan belli başlı müteahhitler ve ustalar var. Kalıpçısı, demircisi vs. 

Biz ilk olarak yerinde zemin etütlerini kontrol ediyoruz. Zemin sondajlarını yerinde inceliyoruz. Zemin sondajının sayısı, zemine açılan delik sayısı, bunların (deliklerin) ne kadar derinlikte açılacağı zemin etüdü yönetmeliğinde belirtiliyor. Biz gidip yerinde onları inceliyoruz. 

Onun haricinde de bize gelen bu veriler ışığında, ileriki aşamalar için video ve fotoğraf çekimleri yaptırıyoruz. 

Bundan sonra mimarî projeler geliyor. 

Bütün yönetmeliğe uygun şekilde mimarî projeyi onayladıktan sonra statik projeye geçiyoruz. Aslında en önemli kısım statik proje. Niye? Statik proje dediğim şey, bir inşaat mühendisliği bilim dalıdır. Bizim hangi seviyede beton, ne kadar demir donatı kullanacağımız belirtiliyor orada. Biz direkt olarak bilgisayar datasından inceliyoruz. Programın datasında proje müellifi ne yapmışsa biz ona göre inceliyoruz. Yani çıktı alırken veya binayı yaparken herhangi bir şeyi değiştirme şansı olmuyor. Bilgisayar üzerinde zemin etüt verileri, mimarî projeleri yönetmeliğe uygun değilse, "Burası güvenli değil, şu şekilde yap" diye onu yönlendiriyoruz. O şekilde onayladıktan, gerekli evrakları tamamladıktan sonra ruhsatı alıyor kişi. 

Yerinde ise yapı denetimlerle beraber betonun başında bekliyoruz, çünkü betona su verme gibi olaylar olduğu için. Onun haricinde demirleri projeye uygun mu, değil mi diye tek tek sayıyoruz, kontrol ediyoruz... çaplarına, bükülme açılarına bakıyoruz. Tamamlandıktan sonra oturma iznini alıyor kişiler. 

Dediğim gibi; statik projenin bilgisayar üzerinde kontrol edilmesi en önemli etken.

Söyleşi teklifimi kabul ettiğiniz, zaman ayırıp sorularımı yanıtladığınız için teşekkür ederim. Depreme dirençli Erzin inşa etme çalışmalarınızda kolaylık ve başarı dilerim.

Çok teşekkür ederim, sağ olun.